MURİS MUVAZAASINDA ECRİMİSİL

VE

İNTİFADAN MEN KOŞULLARI

            Ecrimisil, bir malın üzerindeki hak sahibinin rızası olmaksızın üçüncü bir kişinin haksız bir biçimde taşınmazdan yararlanması neticesinde ödemesi gereken işgaliye tazminatı olarak tanımlayabiliriz. Bu durum muris muvazaası davalarında da gündeme gelmektedir. Muris muvazaasında, muvazaa sebebiyle tapu kaydının iptali ve tesciline karar verilen taşınmazın, muvazaa nedeniyle tapuda ismi gözüken kişi tarafından kullanılması durumunda, hak sahipleri tarafından ecrimisil talep edilebilir. Çünkü kardeşlerden biri haksız bir şekilde babasından kendisine devrini gerçekleştirdiği taşınmaz üzerinde haksız bir biçimde yararlanmış bulunmaktadır. Ecrimisil, bu kullanımın karşılığı olarak haksız işgal tazminatı niteliğindedir.

Ancak muris muvazaasında ecrimisil talep edebilmek için genellikle intifadan men koşulu gündeme gelmektedir. Şimdi bu koşulun ne olduğunu hangi durumlarda gündeme geldiğine bakalım.

İNTİFADAN MEN KOŞULU

            Ecrimisil talebinde bulunabilmek için genellikle "intifadan men" koşulunun gerçekleşmesi gerekmektedir. Çünkü malikin mal üzerindeki tasarruf hakkı fiilen veya hukuken kısıtlanmıştır. İşte intifadan men ise; haksız kullanımın engellenmesi anlamına gelir.  Bir başka deyişle, paydaşlardan biri ve ortaklardan biri hakkından fazlasını işgal eden diğer ortağın ya da paydaşın işgal ettiği yerin kullanımına itiraz ve bildirimde bulunması hali olarak tanımlayabiliriz.

Öte yandan intifadan men, esasında kanunda düzenlenmiş bir şart değildir. Ancak Yargıtay uygulamaları ile şekillenmiş ve bir dava şartı olarak nitelenmiştir. Bu yaklaşım nedeniyle, hissedarlar arasındaki escrimisil davalarında, intifadan men şartının gerçekleşip gerçekleşmediğini mahkeme kendiliğinden inceler. Karşı tarafın, itirazı şart değildir.

Ayrıca intifadan men herhangi bir geçerlilik veya ispat şartına tabi olmayıp dava aşamasında her türlü delille ispatlanabilir. Dolayısıyla intifadan men’in yazılı olması veya noter aracılığıyla bildirimde bulunulması (ihtarname keşide etme) zorunluluğu yoktur. Ancak işlem güvenliğini sağlamak ve dava aşamasında ispata ilişkin güçlüklerle karşılaşmamak adına noter aracılığıyla bildirimde bulunulması faydalı olabilecektir.

Şimdi gelelim Yargıtay’ın intifadan men koşulunu nasıl incelediğine. İntifadan men koşulunu iki şekilde incelememiz gerekecektir. Birincisi intifadan men koşulunun arandığı haller, ikincisi ise aranmadığı haller olarak. 

a-İntifadan Men Koşulunun Arandığı Haller

            Yargıtay kararlarına göre, genel kural olarak, bir taşınmazın ecrimisil talebi için öncelikle haksız işgalcinin intifadan men edilmiş olması, yani kullanımdan men edilmesi gerekir. Bu durumda, taşınmazın haksız olarak işgal edildiği tarihten itibaren malik tarafından yapılan bir men talebi veya dava açılması gereklidir. Bu talebin ardından haksız işgalci taşınmazı terk etmezse, bu tarihten itibaren ecrimisil talep edilebilir. Görüldüğü üzere Yargıtay direk olarak intifadan men koşulunun gerçekleşmiş olmasını beklemektedir. Peki hangi durumlarda intifadan men koşulu gerçekleşmiştir diyebiliriz; Yargıtay bazı davranışları intifadan men olarak kabul etmektedir.  Ve bu durumlarda, ecrimisil talep eden hissedarın ayrıca intifadan men bildirimi yapması aranmaz. Örnek olarak; hak sahibi hissedarın el atmanın önlenmesi davası açması, ortaklığın giderilmesi davasını açması gibi haller intifadan men bildirimi yerine geçecektir.

b-İntifadan Men Koşulunun Aranmadığı Haller

            Bununla birlikte, Yargıtay bazı durumlarda intifadan men koşulunun aranmayabileceğine hükmetmiştir.

-        Taşınmazın kamu malı olması, 

-    Taşınmazın kendisinden ürün elde ediliyor olması. (Bağ, bahçe gibi kendiliğinden doğal ürün veren veya işyeri, konut gibi kiraya verilerek hukukî ürün elde edilen bir yer olmasıdır. Meselâ, petrol istasyonu olarak kiraya verilen taşınmaz, muris tarafından kurulan fabrika, otel, fırın gibi hasılat getiren ortak yerler bu kapsamdadır.), 

-        Taşınmazı işgal eden paydaşın, taşınmazın tamamında hak iddia etmesi ve diğerlerinin paydaşlığını inkar etmesi,

 Paydaşlar arasında eşyayı kullanma konusunda bir anlaşmanın bulunması hali, 

gibi durumlarda ecrimisil talep eden paydaş veya ortağın, intifadan men bildirimi yapmış olması aranmaz. Doğrudan ecrimisil davasını açabilecektir.

İntifadan Men Bildiriminin Şekli ve İspatı

İntifadan men bildirimin herhangi bir şekil şartı yoktur. Hak sahibi hissedarın illa ki noterden bir ihtarname göndermesi gerekmez. Yazılı bildirim, ispat kolaylığı sağlar. Ancak Yargıtay, intifadan men bildiriminin tanıkla dahi ispat edilebileceğini kabul etmektedir.

İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

            Tapu iptal tescil yanında ecrimisil talep edilebilir. Ölüm tarihi itibariyle taşınmazı haksız olarak kullanan kişinin, taşınmaz malikine ödeyeceği haksız işgal tazminatı ecrimisil olup, davacının payı oranında belirlenecek miktara müstahak olacağı tartışmasızdır. (Y1HD. 2008/10432 E. -13335 K.)

            Ecrimisil talebi; kendisinden mal kaçırılan mirasçı davacı, murisin ölüm tarihinden başlayarak dava tarihine kadar ecrimisil isteyebilir. (Y1HD. 2006/1828 E. -3598 K.)

            Ecrimisil talebi için intifadan men koşulu; paydaşlar kural olarak intifadan men edilmedikçe birbirinden ecrimisil isteyemezler. (Y3HD. 2006/1871 E. -3679 K.)

            Ecrimisil intifadan men isteğinin istisnalar; kendiliğinden oluşan ürünler yönünden ve muris tarafından kurulan işletmenin işgali halinde intifadan men koşulu aranmaz. “Örneğin, davacının açtığı izale-i şüyu davasının dilekçesinin tebliği, keza icra emrinin tebliği, taraflar arasında sonuçlanmış önceki tarihli el atmanın önlenmesi veya önce açılan ecrimisil davaları intifadan men anlamına gelir. Bundan ayrı taşınmazın getirdiği ürün itibariyle de kendiliğinden oluşan ürünler; biçilen ot, toplanan fındık yahut miras tarafından kurulan işletmenin yahut, başlı başına gelir getiren işletmelerin işgali halinde intifadan men koşulunun oluşmasına gerek bulunmamaktadır. (Y1HD. 2008/2879 E. -6059 K.)

            Muris tarafından kurulan fabrika, otel, fırın gibi hasılat getiren ticari amaçlı ortak yerler için intifadan men koşulu aranmaz.  (Y3HD. 2006/1871 E. -3679 K.)

            Ecrimisil, hak sahibinin kötü niyetli zilyetten isteyebileceği bir bedel olup, davacının intifadan men edildiğinin saptanması halinde hükmedilir. (Y1HD. 2008/12014 E. -1317 K.)

Dava, haksız işgal nedeniyle ecrimisil istemine ilişkindir. Paydaşlar, kural olarak, intifadan men edilmedikçe birbirlerinden ecrimisil isteyemezler. İntifadan men koşulunun gerçekleşmesi de; ecrimisil istenen süreden önce davacı paydaşın davaya konu taşınmazdan ya da gelirinden yararlanma isteğini davalı paydaşa bildirmiş olmasına bağlıdır. İntifadan men koşulunun gerçekleştiği iddiası, tanık dahil her türlü delille ispatlanabilir. Bu koşul dava şartı niteliğinde olduğundan, gerçekleşip gerçekleşmediğinin mahkemece re’sen araştırılarak saptanması gerekir. (Y3HD. 2012/22165 E, 2013/4570 K.)

Mahkemece dava, intifadan men koşulunun ( özellikle bu konuda ihtarname çekilmemiş olmakla) gerçekleşmediğinin belirlendiğinden söz edilerek reddedilmiştir.

Her ne kadar ecrimisile konu edilen tarlalarda tarafların paydaş olduğu hususu çekişmesiz ve paydaşlar da, kural olarak intifadan men edilmedikçe birbirlerinden ecrimisil isteyemezler ise de, intifadan men koşulu aranmayacağı ya da kendiliğinden gerçekleşmiş sayılacağına dair ( örneğin; bağ bahçe gibi doğal ürün, dükkan vs. gibi kira geliri şeklinde hukuksal semere veren paylı taşınmazlara ilişkin ecrimisil istemlerinde ve ayrıca, paydaşlar arasında kullanım anlaşması veya taksim sözleşmesi yapılmış olması hallerinde intifadan men koşulu aranmaz ve davalı tarafça, davacı tarafın paydaşlığının inkar edilerek ortak taşınmazın tamamında mülkiyet iddiasında bulunulduğu, aynı taşınmaza ilişkin olarak aynı taraflar arasında daha önce elatmanın önlenmesi, ecrimisil ve ortaklığın giderilmesi davaları gibi davacı paydaş veya paydaşların, o yeri davalı paydaş veya paydaşların kullanımına rızası olmadığını gösteren davalar açılmış olduğu takdirde ise, o davalardaki dava dilekçesinin davalı tarafa tebliği tarihinden itibaren intifadan men koşulu kendiliğinden gerçekleşmiş sayılır ) bir takım istisnaları vardır.

İntifadan men koşulunun gerçekleştiği iddiası ( belirtilen durumlar dışında ) yemin dahil her türlü delille ispatlanabilir ve kanıtlama biçimi yalnızca ihtarnameye bağlı kılınamaz. (Y3HD. 1992/17405 E, 1993/771 K.)

Kural olarak, men edilmedikçe paydaşlar birbirlerinden ecrimisil isteyemezler. İntifadan men koşulunun gerçekleşmesi de, ecrimisil istenen süreden önce davacı paydaşın davaya konu taşınmazdan ya da gelirinden yararlanmak isteğinin davalı paydaşa bildirilmiş olmasına bağlıdır. Somut olaya gelince; yukarıda belirtilen ilke ve esaslar doğrultusunda ve intifadan men olgusunun her her türlü delille ispatının mümkün olduğu ( davalı yanın 09.09.2009 tarihli ihtarname ile dava konusu taşınmazla ilgili olarak ihtarda bulunduğu da ) gözetilerek toplanacak deliller kapsamında intifadan men olgusunun ne zaman gerçekleştiği tam olarak ortaya koyularak tespit edilecek ecrimisile hükmedilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirmeyle murisin ölüm tarihi ile ihtarname tarihi arası dönem için hesaplanan ecrimisile hükmedilmesi doğru olmadığı gibi kabule göre de tespit edilen ecrimisilden hakkaniyet indirimi yapılması da doğru değildir. (Y9HD. 2020/907 E, 2020/3931 K.)